ΠΑΙΔΕΙΑ και ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: οι Ακρογωνιαίοι Λίθοι της Κοινωνίας

«Όσοι αποκτούν παιδεία, όχι μόνο αυτοί είναι ευτυχισμένοι και το νοικοκυριό τους διοικούν καλά, μα και τους άλλους ανθρώπους ωφελούν.» 

Σωκράτης

«Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο.»                  

Αδαμάντιος Κοραής 

Παιδεία: Ονομάζεται η κοινωνική λειτουργία που παρέχει γνώσεις και αξίες στον άνθρωπο με στόχο την ηθικοπνευματική και την κοινωνική του ολοκλήρωση. Συμβάλλει στη διατήρηση και την πρόοδο των κοινωνιών.

Εκπαίδευση: Είναι η θεσμοθετημένη μορφή παιδείας που παρέχει η πολιτεία στους πολίτες. Προσανατολίζει, μορφώνει και κοινωνικοποιεί το άτομο.

Η παιδεία διαμορφώνει την πολιτική αγωγή του ατόμου. Καλλιεργεί το δημοκρατικό φρόνημα, ευαισθητοποιεί σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και προωθεί ιδανικά και πρότυπα πολιτικού ήθους. Καθιστά το άτομα ικανό να συμμετέχει στο πολιτικό «γίγνεσθαι» και του υποδεικνύει το χρέος του απέναντι στην πολιτεία.

Η εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις σύγχρονες απαιτήσεις στοχεύει στη διαμόρφωση ατόμων με εσωτερική συγκρότηση που διαπνέονται από την αίσθηση του μέτρου και του καθήκοντος. Καλλιεργεί την εντιμότητα και την ειλικρίνεια, έχει οράματα και υψηλούς στόχους, για να αναβαθμίσει την επίπεδη και ηθικά αλλοτριωμένη κοινωνία μας, με στόχο την  παιδεία του ατόμου μέσα στο κοινωνικό σύνολο.

Μια κοινωνία, χωρίς παιδεία, σε μια εποχή ηθικής ρευστότητας δεν έχει σταθερές αρχές και σταθερά σημεία αναφοράς. 

Αντίθετα, οι υπεύθυνοι και ηθικά καλλιεργημένοι πολίτες, με παιδεία, προέρχονται από μια εκπαίδευση που αναπτύσσει το αίσθημα της ευθύνης και του ανθρωπισμού. Κάνει τον άνθρωπο ακέραιο, συνεπή, έντιμο, υπεύθυνο, τον βοηθά να αποβάλλει τις φοβερές μάστιγες των παθών και των ενστίκτων του, τον λυτρώνει από τις καθημερινές μικρότητες (τη ζήλια, το φθόνο, τον εγωισμό) και συντελεί στο να αποκτήσει το άτομο εσωτερική ελευθερία. 

Η εκπαίδευση λοιπόν, όταν λειτουργεί με τον κατάλληλο τρόπο, είναι σε θέση να διαπλάθει ανθρώπους ηθικά και κοινωνικά ευαίσθητους, με παιδεία, τους οποίους θα οδηγήσει στον αγώνα για τη διεκδίκηση καλύτερων όρων συμβίωσης αποτρέποντας τους από το κλίμα της ηθικής και συναισθηματικής χαλάρωσης που σήμερα κυριαρχεί.

Επίσης, μπορεί να τους απομακρύνει από την ανώφελη διασκέδαση που διαιωνίζει την πλήξη, την ανία και την απανθρωποποίηση του σύγχρονου νέου ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, ένα υγιές σχολείο καλλιεργώντας στους νέους υψηλά ενδιαφέροντα σχετικά με τη φύση, την άθληση, την τέχνη, την παράδοση ή το βιβλίο τους προφυλάσσει από την εμπορευματοποίηση και τη βιομηχανοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, τους απαλλάσσει από την καταναλωτική μανία και τη βιοθεωρία του υλικού ευδαιμονισμού, θέτοντας τις βάσεις για τη διαμόρφωση πιο ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Δίνει νόημα και αξία στη ζωή, βοηθά στο ξεπέρασμα των συμπλεγμάτων και χαρίζει ψυχική ηρεμία και ισορροπία.

Εκτός όμως από την εσωτερική πληρότητα, το σχολείο οφείλει να δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και τη διασφάλιση του δημοκρατικού πολιτεύματος. 

Η σωστή εκπαίδευση εθίζει το νέο στο πνεύμα της συλλογικότητας και της συνεργασίας, επομένως καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση με την οποία τα νέα άτομα αναπτύσσουν ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, αντιμαχόμενα το ωφελιμιστικό πνεύμα της εποχής μας. 

Δρουν με πνεύμα συλλογικότητας και αγωνίζονται για την εδραίωση της δικαιοσύνης και της αξιοκρατίας, γενικά για τη προάσπιση των κοινωνικών ελευθεριών και την άμβλυνση φαινομένων περιθωριοποίησης, που αποδεικνύουν την αντιδημοκρατικότητα κάποιων μελών της κοινωνίας, 

Μαθαίνουν να αγωνίζονται για την αναβάθμιση των θεσμών, τηρώντας ευσυνείδητα τους κανόνες της συλλογικής πραγματικότητας. Μέσα από το πνεύμα της άμιλλας και της αλληλεγγύης, της φιλίας και της διαλλακτικότητας που έχει χρέος να καλλιεργήσει στους μαθητές ένα σωστό σχολείο, μπορούν να περιοριστούν αργότερα τα φαινόμενα βίας, εγκληματικότητας και ρατσισμού που γνωρίζουν έξαρση σήμερα και κλυδωνίζουν την κοινωνική σταθερότητα.

Η πολιτιστική άνθηση σαφώς προωθείται από τη δημιουργική πνοή της νεολαίας, που, για να συμβάλει στην πρόοδο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, χρειάζεται κατάλληλα εναύσματα από το σχολείο. Μόνο με τη σωστή λειτουργία του μπορεί να στρέψει τους νέους στη γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία και τα ποιοτικά καλλιτεχνικά θεάματα, ώστε να αποφύγουν μορφές τέχνης που ναρκώνουν την αισθητική και κατευθύνουν τους νέους στη μαζική υποκουλτούρα. 

Η παιδεία (αποτέλεσμα της εκπαίδευσης) συμβάλλει στη συναδέλφωση των λαών, με αποτέλεσμα να επιλύονται ειρηνικά τα παγκόσμια προβλήματα, όπως ασθένειες, πείνα στον τρίτο κόσμο, οικολογικά προβλήματα, ανθρώπινα δικαιώματα… Η γνώση της ιστορίας και της συνεισφοράς άλλων λαών στη δημιουργία πολιτισμού καλλιεργεί πνεύμα σεβασμού, φιλίας, συνεργασίας και ισοτιμίας με όλους τους ανθρώπους και τους λαούς.