ΤΑ ''ΛΑΜΟΓΙΑ'' στο ΘΕΑΤΡΟ

Μέρες που είναι καλό θα ήταν να δούμε πώς το θέατρο, ως κοινωνικός καθρέφτης , απεικόνισε, σατίρισε, χλεύασε, αποκάλυψε και ξεμπρόστιασε το λαμόγιο και τη λαμογιά.

Λαμόγιο και λαμογιά στην αργκό και στον κώδικα της πιάτσας είναι ο κράχτης, ο προσποιούμενος τον πελάτη για να παγιδεύσει τους περαστικούς ή να προσελκύσει το ενδιαφέρον. Στο υπαίθριο π.χ. παιχνίδι του «παπά», ο παπατζής που έχει σημαδεμένα αριστοτεχνικά τα χαρτιά και κερδίζει τους αφελείς έχει δύο μεθόδους προσέλκυσης κορόιδων. Πρώτα τον άμεσο συνεργάτη του, το λαμόγιο, που προσποιείται τον πελάτη, ποντάρει μεγάλο ποσό και «κερδίζει» διπλάσια και τριπλάσια.
Έτσι λαμόγιο είναι ένας «υποκριτής» που του έχει ανατεθεί συγκεκριμένος ρόλος στο παιχνίδι της απάτης. Είναι ένας μεσολαβών απατεώνας, ένα εργαλείο, μία προσωπίδα, μία καλά στημένη ξόβεργα. 

Το θέατρο παγκοσμίως είναι μια εκπληκτική τοιχογραφία με ευρύ τυπολόγιο ανδρών και γυναικών που επιτηδεύονται στη λαμογιά. Αλλά και ο κινηματογράφος, ελληνικός και παγκόσμιος.
Χωρίς να επεκταθούμε στις άλλες τέχνες, θυμίζουμε πως ο Χατζηαβάτης στον ελληνικό Καραγκιόζη είναι κατ' εξοχήν λαμόγιο. Στήνει μια μηχανή απάτης, πείθει τον Καραγκιόζη να αναλάβει την εργολαβία και ο ίδιος, όταν στηθεί το κόλπο, υποκρίνεται τον πρώτο πελάτη, τον πρώτο αγοραστή ή ενδιαφερόμενο και τον διαφημιστή. Στις πρώτες κωμωδίες ηθών μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους ο τύπος του λαμόγιου κυριαρχεί. 

Ο Βυζάντιος, ο Χουρμούζης, ο Ραγκαβής, ο Αϊβαζίδης, ο Καρύδης σε μια σειρά έξοχων και καταλυτικών αποκαλύψεων της παθογένειας, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής, της εποχής, σχεδιάζουν με γελοιογραφικό οίστρο μεσάζοντες, προξενήτρες, προαγωγούς, αβανταδόρους, ψευδομάρτυρες, πλαστογράφους, εγγυητές, όργανα μιας οργανωμένης παράνομης δραστηριότητας που κατευθύνεται από ντόπιους και ξένους (π.χ. Βαυαρούς) μεγαλοαπατεώνες. 

Αλλά και πριν από την ανεξαρτησία το θέατρο μιμούνταν ευρωπαϊκά πρότυπα όπου οργιάζουν και κει οι λαμογιές. Θυμίζω απλώς για να δώσω τεκμήρια ευρείας διάδοσης τον «Γιατρό με το στανιό» του Μολιέρου, τον άφραγκο μαρκήσιο στη «Λοκαντιέρα» του Γκολντόνι και τον Χλεστακώφ του «Επιθεωρητή» του Γκόγκολ, έναν απένταρο τυχοδιώκτη που υποδύεται τον Επιθεωρητή και απομυζά ως λαμόγιο τα λαμόγια της τσαρικής δημοσιοϋπαλληλίας.

Στο προεπαναστατικό και δυτικοθρεμμένο επτανησιακό θέατρο επικρατούν οι αλμπάνηδες (εξ Αλβανίας) ψευτογιατροί ή Γιαννιώτες, οι ραδιούργοι χαφιέδες της ξενικής εξουσίας όπως ο ύπατος μεσάζων Γερασιμάκης στον «Βασιλικό» του Αντωνίου Μάτεσι.

Ο Ξενόπουλος, ο Μελάς, ο Παντελής Χορν, ο Μπόγρης αλλά και ο αγνοημένος Ησαΐας σκιτσάρουν απολαυστικούς εκβιαστές, κεκράκτες, αχυράνθρωπους κατά τα πρότυπα του ευρωπαϊκού θεάτρου όπως π.χ. ο εκβιαστής της Νόρας του Ιψεν και οι προβοκάτορες δημοσιογράφοι στον «Εχθρό του Λαού».

Εκεί όμως που οργίασε ο σατιρικός οίστρος είναι στο μεταπολεμικό μας θέατρο από τον Τζαβέλλα και τον Ιωαννόπουλο έως τον Τσιφόρο, τον Ρούσσο και τον Ψαθά και μετά τον Καμπανέλλη στο νατουραλιστικό κοινωνικού προβληματισμού σατιρικό δραματολόγιο. Ο Λογοθετίδης π.χ. σε δύο σημαντικά κινηματογραφικά έργα (το ένα θεατρικό πριν γίνει σενάριο) υποδύθηκε το λαμόγιο και το θύμα της λαμογιάς. Ετσι στην «Κάλπικη λίρα» υποκύπτει στους παραχαράκτες λόγω της μιζέριας του και δέχεται να διοχετεύσει το κάλπικο νόμισμα στην αγορά.

Στον «Ηρωα με παντούφλες» των Σακελλάριου - Γιαννακόπουλου, ο τίμιος και πένης απόστρατος στρατηγός πέφτει θύμα μιας σπείρας που καπηλεύεται τον πατριωτισμό αλλά και τη ματαιοδοξία των αδικημένων της κοινωνικής αναλγησίας και γίνεται ιδέα να θησαυρίσουν οι μεσάζοντες απατεώνες που καρπώνονται τα χρήματα από την ανέγερση ανδριάντος του στρατηγού!

Ολοι οι μετά το ΄60 συγγραφείς μας, ο Σκούρτης, ο Μουρσελάς, ο Ποντίκας, ο Καρράς, ο Μανιώτης, η Αναγνωστάκη, ο Διαλεγμένος, ο Χασάπογλου, ο Αρμένης, ο Τσικληρόπουλος, ο Χρυσούλης, ο Χριστοφυλάκης, ο Κορρές, ο Λαζαρίδης, ο Θωμόπουλος, ο Παπακυριάκης, ο Παπαδογεώργος. Είναι συμπτωματικός αυτός ο σατιρικός χείμαρρος μιας τυπικής και «λειτουργικής» περσόνας του νεοελληνικού κοινωνικού μορφώματος; 

Να γιατί το θέατρο ως παρεμβατική κοινωνική τέχνη έχει τόση δύναμη.

Στην εποχή μας ετοιμάζονται να πουλήσουν το Εθνικό Θέατρο και ΚΘΒΕ, στα λαμόγια των αγορών και των τοκογλύφων, για τη δήθεν αντιμετώπιση του χρέους . Βέβαια σαν αξία κτηματική (ως κτήρια δηλαδή) διότι την δύναμη και την αξία της ουσιαστικής προσφοράς της θεατρικής τέχνης  δεν μπορούν να την πουλήσουν ούτε να την διαπραγματευτούν. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι μεθοδευμένα να προσπαθήσουν μέσα από το αριστούργημα του Τσίλλερ (Εθνικό Θέατρο) να την απαξιώσουν και να την αλλοτριώσουν.