Λίγο πριν απ’ τις παραστάσεις γινόταν η επιλογή κι ο διορισμός των κριτών, δηλαδή των πολιτών εκείνων που θα έκριναν το ποιητικό ταλέντο και τις υποκριτικές δυνατότητες των διαγωνιζομένων.
Επειδή οι Αθηναίοι έπαιρναν μέρος ενεργά στους δραματικούς αγώνες η κρίση αυτή ήταν κάτι που τους ενδιέφερε πάρα πολύ. Οι κριτές θεωρούσαν τον εαυτό τους εκπρόσωπο των πολιτών που παρακολουθούσαν την παράσταση.
Οι κριτές δεν ήσαν μια επιτροπή ειδικών που τους είχε ανατεθεί η έκδοση της κριτικής απόφασης. Αποφάσιζαν μάλλον αυθόρμητα και σύμφωνα με τα συναισθήματά τους, όπως κι ο κύριος όγκος των θεατών.
Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι το γεγονός πως δεν αποτελούσαν μια ομοιογενή ομάδα, το μορφωτικό τους επίπεδο δε βρισκόταν στην ίδια στάθμη. Από μια κωμωδία π.χ. άλλοι περίμεναν μια απλή ψυχαγωγία και διασκέδαση ενώ άλλοι κάποιες υψηλότερες πνευματικές αναζητήσεις κι απολαύσεις.
Όσο για την τραγωδία οι παραδοσιακοί (ποιητές) άρεσαν περισσότερο απ’ τους νεωτεριστές. Αυτό που ήταν σκοπός των ποιητών ήταν ν’ ανταποκριθούν όσο γινόταν περισσότερο στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες του κοινού. Εκείνος που δεν κατόρθωνε να συγκινήσει το κοινό και να μην κερδίσει καμιά νίκη για αρκετά χρόνια κινδύνευε να μην εγκριθεί απ’ τον άρχοντα για νέα συμμετοχή στους αγώνες. Αυτό σήμαινε ότι ο δραματικός ποιητής έχανε πια κάθε δυνατότητα έκφρασης της γνώμης του.
Τα μέλη της επιτροπής αποφάσιζαν πάντα σύμφωνα με την επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία του κοινού. Έχουμε μάλιστα πληροφορίες που δείχνουν ότι οι θεατές ασκούσαν συχνά πίεση στους κριτές, εκδηλώνοντας φανερά την εύνοιά τους.
Όταν το 468 π.Χ. ο Σοφοκλής που ήταν τότε 28 ετών έκανε την πρώτη δημόσια εμφάνισή του και κέρδισε αμέσως το πρώτο βραβείο, φαίνεται ότι δημιουργηθήκαν διχογνωμίες ανάμεσα στους θεατές. Έτσι ο άρχων αναγκάστηκε να συγκαλέσει στη θέση της κριτικής επιτροπής το συμβούλιο των δέκα στρατηγών που ανάμεσά τους βρισκόταν κι ο Κίμων. Αυτοί εκπροσωπούσαν με ιδανικό τρόπο τις 10 φυλές και κυρίως διέθεταν αναμφισβήτητο κύρος, γεγονός που είχε μεγαλύτερη σημασία από οποιεσδήποτε ειδικές γνώσεις στον τομέα της τέχνης.
Η επιλογή των κριτών ήταν επίτηδες πολύπλοκη για να αποφεύγονται οι δωροδοκίες. Τα μέλη του συμβουλίου κάθε φυλής εξέλεγαν ορισμένους υποψηφίους και πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτό γινόταν για κάθε αγώνα ξεχωριστά.
Οι κάλπες με τα ονόματα των υποψηφίων σφραγίζονταν και φυλάγονταν στην Ακρόπολη. Μόνο τη μέρα της γιορτής που όλοι οι πολίτες βρίσκονταν ήδη συγκεντρωμένοι στο θέατρο, γινόταν η οριστική επιλογή. Από την καθεμιά απ’ τις 10 κάλπες κλήρωναν ένα όνομα. Οι κριτές που εκλέγονταν μ’ αυτό τον τρόπο ορκίζονταν δημόσια ότι θα κρίνουν αμερόληπτα και μετά έπαιρναν την τιμητική θέση τους. Τώρα πια η παράσταση μπορούσε ν’ αρχίσει. Όταν τέλειωνε έγραφαν τα ονόματα των νικητών κατά σειρά προτιμήσεως σε πινακίδες.
Αυτή μάλλον ήταν η διαδικασία για όλους τους αγώνες που γίνονταν μέσα σε μια μέρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δε δίναν σημασία στη μυστική ψηφοφορία. Απ’ τον Λυσία (4,3) βγαίνει το συμπέρασμα ότι η απόφαση ενός κριτή μπορούσε να γίνει δημόσια γνωστή. Οι πινακίδες μετά έμπαιναν σε μια κάλπη και κληρώνονταν για μια ακόμα φορά απ’ τις 10 πινακίδες μόνο οι 5, ενώ οι υπόλοιπες ακυρώνονταν. Έτσι κανείς δε γνώριζε προκαταβολικά ποια ψήφος θα υπερισχύσει τελικά.
Μεγάλες αδικίες δεν πρέπει να γίνονταν συχνά. Άλλωστε δεν έχουμε σχετικές πληροφορίες. Προκαλεί όμως έκπληξη το γεγονός ότι ο Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή κι η Μήδεια του Ευριπίδη, δυο δράματα που σήμερα θεωρούνται απ’ τις καλύτερες τραγωδίες, δεν κέρδισαν το πρώτο βραβείο.
Κάτι τέτοιο δικαιολογείται αν λογαριάσουμε ότι η κρίση αφορούσε ολόκληρη την τετραλογία (τριλογία και σατιρικό δράμα) και φαίνεται ότι στην προκειμένη περίπτωση τα υπόλοιπα έργα ήσαν κατώτερα, γεγονός που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συνολική αξιολόγηση. Οι αποφάσεις πάντως των κριτών ήσαν σεβαστές, ακόμα κι απ’ τον Μ. Αλέξανδρο που όταν διοργάνωσε το 331 π.Χ. στη Φοινίκη τραγικούς αγώνες, εκφράστηκε υπέρ του υποκριτή Θεσσαλού, ενώ το βραβείο το κέρδισε ο Αθηνόδωρος (Πλούταρχος Αλέξανδρος 29,3 κ.ε.).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου