Στη «σύσταση των πραγμάτων που αποτελούν τη θεατρική πράξη» δε μπορεί να υπάρξει αποτέλεσμα χωρίς το μαγικό ραβδί του «μάγου» που δίνει το ρυθμό στην αρυθμία του υλικού.
Το μαγικό ραβδί του Σκηνοθέτη.
Ποιητής με την έννοια του δημιουργού διότι ο σκηνοθέτης επιβάλλεται να είναι δημιουργός.
Συνενώνει, ποιητικά-δημιουργικά, όλα τα ετερογενή και ετερόκλητα στοιχεία που αποτελούν τη παράσταση.
Ο σκηνοθέτης είναι ο παράγων της ενιαίας σύλληψης της παράστασης, πριν καν αυτή παρασταθεί. Είναι η συνισταμένη που δίνει την αίσθηση του συνόλου. Είναι αυτός που υλοποιεί από το μη-όν του υλικού τη μορφή του όντος.
Δίνει κίνηση στα στατικά στοιχεία με το αίσθημα της αρμονίας και του ρυθμού.
Ερεθίζει το δαίμονα που κοιμάται μέσα στα κορμιά και στα αντικείμενα.
Δεν είναι αυτός που γράφει, που παίζει, που συνθέτει, που χορεύει, που ζωγραφίζει, που ταξινομεί τους όγκους, που κατασκευάζει ή μεταβάλλει δομικά τη σκηνή και την πλατεία, που φωτίζει, που ρυθμίζει τον ήχο και όλα τα άλλα. Δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά χωριστά. Είναι όλα αυτά μαζί.
Ο σκηνοθέτης είναι το κυριολεκτικά μαιευτικό στοιχείο της παράστασης.
Το κείμενο είναι βέβαια είναι ο ισχυρότερος παράγων, για να κινητοποιηθεί ενεργειακά η δημιουργική του αίσθηση.
Ο σκηνοθέτης δεν υπόκειται σε μερισμό, γιατί δεν είναι αυτός που φανερώνει το κάλλος των επί μέρους στοιχείων. Είναι αυτός που βλέπει το κάλλος στη συνάρτηση των στοιχείων. Δε διαθέτει την κανονική οπτική γωνία. Η όρασή του είναι πρισματική, όπως της μύγας, φωσφορική όπως της γάτας και απτική όπως του τυφλού.
Ο σκηνοθέτης δεν έχει συναισθήματα, αναζητεί τη σκηνική αλήθεια. Ο ίδιος περιβάλλει με όλη του τη φροντίδα τα συναισθήματα των ηθοποιών και συντελεστών στην πρόβα, σ’αυτό το ουσιαστικό στάδιο γένεσης της δουλειάς, όπου η ανάγκη για ακρίβεια και πειθαρχία είναι φυσικό να εκφράζονται με τη συνήθως αυστηρή στάση του σκηνοθέτη προς τον ηθοποιό και τους συντελεστές της προσπάθειας.
Οι επικρίσεις του σκηνοθέτη είναι απόδειξη του ενδιαφέροντός του για αυτήν τη προσπάθεια, γι’ αυτό και συχνά καταλήγουν στο να αφυπνίζουν, να ερεθίζουν συγκινησιακά και να επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Γι’ αυτό ακριβώς, για τη σφυρηλάτηση της σχέσης σκηνοθέτη-συντελεστών και για την αμοιβαιότητά της, είναι απαραίτητη η μετάγγιση αυτοπεποίθησης από τον πρώτο στους άλλους.
Σ’ αυτή τη συλλογική διαδικασία,στην προετοιμασία μιας παράστασης, ένα ακόμη πολύτιμο στοιχείο είναι η εμπιστοσύνη του σκηνοθέτη στον εαυτό του, μια και η θεατρική πράξη, υπόθεση λεπτή και δύσκολη, μοιάζει με ακροβασία σε τεντωμένο σκοινί.
Μέσα στο θεατρικό φαινόμενο τα όρια των λειτουργιών του ηθοποιού-συντελεστών και του σκηνοθέτη συγχέονται, κάποτε επικίνδυνα, αφού ο ένας φτάνει στο σημείο να απειλεί την ψυχολογική ασφάλεια του άλλου.
Η παρατήρηση του Πήτερ Μπρουκ είναι ότι ο σκηνοθέτης είναι ο παράγοντας της δοκιμής.
Ο ηθοποιός η υπόθεση και το κοινό είναι οι παράγοντες της παράστασης.
Μια άποψη βασισμένη στην προικισμένη επαγγελματική, εμπειρία.
Το έργο κατασκευαστικά τελειώνει (τελειώνεται) πριν από την «πρώτη» του.
Η παρουσία του κοινού δεν έχει σχέση με τη δομή, αλλά με την αποστολή και λειτουργία.
Αν δεν ¨δέσει¨ το έργο, οφείλεται είτε στις μεταβολές στην αντίληψη, είναι στις ανεπίτρεπτες επιδράσεις εξωγενών παραγόντων, είτε στις ελλείψεις στην προετοιμασία, είτε (και το χειρότερο)στην ανεπάρκεια του σκηνοθέτη.
Η παράσταση ζυμώνεται υπεύθυνα κατά τη διάρκεια των δοκιμών, που είναι χρόνος και χώρος πειραματισμών. Το ίδιο, η ενδεχομένη σκηνογραφία, η μουσική κ.τ.λ. Οι δοκιμές είναι η δοκιμασία να φθάσει το έργο στο αποτέλεσμα που ζητά ο σκηνοθέτης.
Αν η δοκιμασία συνεχίζεται και κατά τις παραστάσεις, σημαίνει ότι η δουλειά του σκηνοθέτη δεν τελείωσε, συνεπώς το έργο δεν έχει τελειωθεί. Το έργο δεν εξαρτάται από τις παραστάσεις, οι παραστάσεις εξαρτώνται από το έργο.
Το τέλος της ποιητικής ενεργείας είναι η ολοκλήρωσή της. Το ότι στην εποχή μας γίνεται διαφορετικά, σημαίνει αποδοχή εσφαλμένων προϋποθέσεων για το «δέσιμο».
Τεράστια η ευθύνη στην υπόθεση του θεάτρου έχει ο άνθρωπος που θα κάνει τη σύνθεση. Ο άνθρωπος που έχει αναλάβει να ¨περάσει¨ (με αυτή την συνένωση των στοιχείων) το νόημα και την αξία του έργου. Ο άνθρωπός που τελικά θα επιφέρει τη κάθαρση, που είναι το αποτέλεσμα της θεατρικής πράξης -τέχνης.
Οι «επιστημονικές» αντιλήψεις των «σχολών» σκηνοθεσίας (π.χ. ο Στανισλάβσκι, ο Μέγιερχολντ, ο Ράινχαρτ, ο Πισκάτορ, ο Γκροτόφσκι, ο Μπρουκ, ο Μπρεχτ κ.ά.π.) συνομολογούν ότι κατ’ άνάγκην ο σκηνοθέτης παίρνει στους ώμους του το μεγαλύτερο μέρος από το φορτίο της μεγάλης υπόθεσης που λέγεται θέατρο.
« Τη λειτουργία του σκηνοθέτη μπορούμε να τη δούμε και σε μορφή θεατρικής πράξης από τον μεγάλο θεατράνθρωπο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στο έργο του “Μετά την πρόβα” »
Στο ¨Μετά την Πρόβα¨., μπορούμε να δούμε ολοκληρωμένη την εικόνα των αληθειών και των αισθήσεων που συνθέτουν το θεατρικό φαινόμενο στο σύνολό του ,αν παρατηρήσουμε τα δεδομένα των τριών προσώπων, δηλαδή τις ζωές, τις συμπεριφορές και τις σχέσεις της Άννας, της Ραχήλ και του Φόγκλερ ( ο οποίος λειτουργεί ως περσόνα του Μπέργκμαν και ως κύριος εκφραστής των απόψεών του).
Εφόσον πρόκειται για θεατρικό έργο που μιλάει για το θέατρο και όχι για δοκίμιο περί τέχνης, το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το ¨Μετά την Πρόβα¨ εστιάζεται ακριβώς στο επίπεδο αυτής της πραγματικότητας: Η θεατρική πράξη περιγράφεται, αναλύεται και ταυτόχρονα παίζεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου