Ελάχιστο είναι το υλικό του αρχαϊκού σατυρικού δράματος που μας έχει διασωθεί, έτσι ώστε να είναι δύσκολη η σύνθεση μιας διαφωτιστικής του εικόνας. Εκτός από τον Κύκλωπα του Ευριπίδη, που όμως εκπροσωπεί μια μετεξελιγμένη μορφή, και την Άλκηστη του ίδιου, που διδάχθηκε κατ’ εξαίρεσιν στη θέση σατυρικού δράματος, δεν διαθέτουμε άλλο ακέραιο έργο, ούτε συναφή στοιχεία. Το θεωρητικό κενό καλύπτει η μοναδική μέχρι σήμερα στην ελληνική βιβλιογραφία συστηματική μελέτη του Νίκου Χουρμουζιάδη “Σατυρικά”, που εκδόθηκε το 1974, χωρίς έκτοτε να έχει ακολουθήσει άλλη εργασία. Οι ρίζες του σατυρικού δράματος ενδεχομένως να βυθίζονται στο απώτατο παρελθόν της προϊστορίας του θεάτρου, όταν η κωμωδία και το δράμα δεν είχαν ακόμη διαχωριστεί σε δύο ξεχωριστά και διακριτά είδη.
“Το μόνο που μπορούμε να πούμε για το σατυρικό δράμα”, γράφει ο Τάσος Λιγνάδης, “είναι ότι, στην αισχυλική τουλάχιστον φάση, αποτελούσε φυσική συνέχεια της πλοκής της τραγικής τριλογίας. Όπου το πρόσωπο του τραγικού πρωταγωνιστή δεν γινόταν κωμικό, αλλά υφίστατο μια “γκροτέσκα” παραμόρφωση της σοβαρότητάς του…”.
Την πρώτη, και μόνη ώς τώρα συστηματική προσπάθεια σκηνικής απόδοσης όσων αποσπασμάτων των αρχαϊκών σατυρικών δραμάτων του Αισχύλου σώζονται, οφείλουμε στον Σπύρο Ευαγγελάτο, ο οποίος τα παρουσίασε το 1979 με το “Αμφι-θέατρο”, σε μετάφραση του Τάσου Ρούσου, σε μια σύνθετη ρωμαλέα παράσταση υπό τον τίτλο “Ψυχοστασία”, μαζί με τα αποσπάσματα των χαμένων τραγωδιών του ποιητή, που λειτουργούσε, είχα γράψει τότε, ως ένα μεγάλο, αποσπασματικά σωζόμενο, λυρικό σκηνικό ποίημα “εν δράσει”. Ή όπως μας αιφνιδιάζει ευχάριστα ένα άρτιο “υπερρεαλιστικό” έργο…
Με την ανακάλυψη του μεγάλου αποσπάσματος των “Ιχνευτών” του Σοφοκλή (1912), έχουμε τουλάχιστον μια εικόνα πιο σαφή της ύστερης, ώριμης φάσης του είδους. Για το έργο αυτό, πρέπει να επισημάνω την πρώτη προσπάθεια συμπλήρωσης και φιλολογικής ανασύστασης του κειμένου του από τον Δημήτριο Σάρρο το 1932, με ενδιαφέρουσα εκτεταμένη εισαγωγή. Όπως και αρκετές μεταγενέστερες διασκευές με σκοπό τη σκηνική παρουσίαση, από τις οποίες ενδεικτικά αναφέρω εκείνη του Γιώργου Χατζιδάκη.
Ο Σοφοκλής αντλεί το υλικό του από τον ομηρικό “Ύμνο στον Ερμή”, που έχει ως θέμα του τη θαυματουργή γέννηση του “Θείου Βρέφους”, Ερμή, την κλοπή απ’ αυτόν με πανουργία των κοπαδιών του Απόλλωνα και τη “Δίκη” του από τον ίδιο τον Δία, που όμως δεν έχει ως αποτέλεσμα την τιμωρία του, αλλά, αντιθέτως, την πανηγυρική εγκατάστασή του στον Όλυμπο επειδή το τέχνασμά του “αρέσει” στον πατέρα των θεών! Ο χορός αυτού του έργου αποτελείται από σάτυρους “ιχνευτές”, μια λέξη που δηλώνει τους επαγγελματίες οι οποίοι ακολουθούσαν, στην αρχαιότητα, τα χνάρια των θηραμάτων στο κυνήγι, “ξετρυπώνοντάς” τα. Κάτι σαν ανθρώπινα λαγωνικά, δηλαδή. Οι σάτυροι, ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα, έπαιζαν παραδοσιακά τον ρόλο αυτόν στον μύθο…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου